- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
Ел аузында самауырынның пайда болуы жайлы қызықты аныз әфсаналар көп. Ең алғашқы самауырынды қолданған солтүстік ханы - Есеней. Ол көрші ауылынан шай құю сырын білетін орысты жендеттері арқылы шақыртып, шай құйып үйреткен орысқа жылқыны сыйға тартыпты Алайда, ырымшыл Есенейге самауырынның басы жерге қарап тұрғаны ұнамай, менің де басымның еңсесі жерге қарауы мүмкін деген ырыммен шай ішуден бас тартыпты деген аңыз бар.
Жалпы айтқанда, ежелгі заманнан адамзатқа белгілі құрылғылардың бірі самауырын - суды жылытуға және қайнатуға арналған метал ыдыс.
Тіл мамандарының айтуынша, «самауырын» сөзі екі түркі сөзінен тұрады: «су» (су) және «мавер» (қайнатуға арналған құрылғы).
ХVІІІ ғасырда Ресей металлургия өнеркәсібінің қарқын дамуына самауырын мен кофе қайнататын ыдыстарды өндіру себеп болған. Орал, Мәскеу, Архангельск, Калуга, Тула және т.б. қалаларында самауырынның алаун түрін шығаратын фабрикалары болған.
Бүгінгі күні біздің музейіміздің қорында қырыққа жуық самауырындардың түрлері сақталған. Мысалы, таңбалы самауырын қаламыздың Ертіс өзенінің сол жақ жағалауындағы Затон аймағынан табылды. Бұл таңбалы самауырындар С.Ф. Баташев әулетінің өндірісімен байланысты.
Баташев әулетінен шыққан самауырындарының таңбалы түрлері.
1770 жылдардан бастап осы уақытқа дейін самауырындардың басым көпшілігінің өндіріс орталығы - Тула қаласы.
Таңбалы самауырынның көлемі орташа, алдыңғы жағында Н.И. Баташев деген таңбасы бар.
Біреу үшін антиквариат, біреу үшін интерьер заты, ал біреу үшін ерекше топтама жәдігер, бірақ барлық сарапшылардың өнімге деген көзқарасы Баташевтар фабрикасының мөрімен байланысты.
1840 жылы С.Ф. Баташев мыс және самауыр өндіру ісімен айналысып, осы жылы біртіндеп алғашқы самауыр шығарылды. 1849 жылы С.Ф. Баташев В.Н. Петровадан аула орнын сатып алып, бұрынғы Протопоповскаяда, Грязевская көшесінде саябақ пен шеберхана салу туралы қалалық думаға өтініш беріп, онда өндіріс орталығын қайта ашып, самауырын шығарады.
Сақталған мұрағат мәліметтеріне сәйкес, 1849 жылы 13 адам жұмыс істеп, бір жыл ішінде 360 самауырын өндірілді.
1870 жылы Баташевтар Санкт-Петербургтегі бүкілресейлік көркем-өнеркәсіптік көрмеге қатысып, көрмеде ұсынылған самауырындардың түрлері үшін күміс медальмен марапатталған. Баташевтар әулетінің басқа да науа, шайғыш сияқты бұйымдары марапаттарға ие болды.
Баташевтардың самауырын өндіретін үш өндіріс орталығы болған. Біріншісін, 1825 жылы И.Г. Баташев ашып, кейін фабриканы ұлы Н.И. Баташевқа мұра еткен. 1840 жылы екіншісі фабриканы В.С.Баташев құрған. Ал үшінші фабрика 1840-1850 жылдары құрылып, кейін ағайынды Алексей мен Иван Баташевтарға мұрагерлік жолмен берілді.
Баташев есімімен таңбаланған самауырындар қалалық және ауылдық жерлерде танымал болды. Мұндай самауырындарды жәрмеңкелер мен сауда орындарында аса қызығушылықпен сатып алды.
1882 жылы Мәскеу көрмелерінің бірінде Баташев самауырындары алтын медальмен марапатталды.
1898 жылдан бастап В.Баташевтің фабрикасы «Туладағы Василий Степанович Баташев мұрагерлерінің бу самауыр фабрикасының серіктестігі» деп атады. Баташев самауырындары пішіні мен жасалу ерекшелігі бойынша сапасы жоғары, оларды безендіру үшін ғана емес, самауырындар саны жағынан 54 түрге дейін жететін болған.
Баташев самауырындарының ерекшелігі .
Баташев фабрикасынан шыққан самауырындар әрдайым мақтанышына сарайларды безендіру үшін пайдаланылды. Самауырын өндіріс орталықтары қайтадан балқытылған металды қолданбаған.
Қала тұрғындарының арасында ХХ ғасырдың 90 жылдары бір қарияның метал тапсыру орталығына таңбалы червон алтынынан жасалған самауырын тапсырылған деген де аңыз бар. Дегенмен, Баташевтар әулетінің қалындығы бір мөлшердегі металл өнімдеріне тапсырыс беруі, өндірушілердің бүгінгі күні айтарлықтай ақаулар болған жағдайда самауырындарды қалпына келтіруге мүмкіндік береді.
Мұндай аса бағалы, бірегей жәдігерлер музейіміздің қорында сақталып, ерекше «Қоянды - Ботов жәрмеңкесі» экспозициясында қойылған.
Кейбір тұрмыстағы заттар мүлдем қолданыстан шығып кетсе де, қазіргі уақытта сақталып, күнделікті өмірде тұрмыс заты ретінде пайдаланылады. Музей топтамасы үшін құнды да қызықты заттық топтамалары арқылы және оның шығу тарихы ғана емес, сонымен бірге жеке адамның, халықтың тағдырымен ел жылнамаларымен байланысты.
Ендеше, самауырынды бірегей де, құнды жәдігерімізге жатқызу, оның бірнеше ерекшелігіне байланысты: біреу оны топтама ретінде бағаласа, екіншісі, оған практикалық тұрғыда қызығушылық танытады.
Сондықтан, біздің мақсатымыз, мұндай баға жетпес, құнды жәдігерлерімізді дәріптеу арқылы өскелең ұрпақтың рухани құндылықтарын арттыру.
Өлке тарихын ғылыми қамтамасыз ету бөлімі
Д.К.Опабекова
А.М.Кабдуллина
А.Н. Батталова
- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
Так сложилось, что из-за карантина, связанным из-за мировой пандемии коронавируса COVID-19, музей перешел в дистанционный формат работы. К счастью, в век информационных технологий мы имеем возможность показать экспонаты нашего музея виртуально. При помощи онлайн экскурсий, лекций и выставок.
Особой популярностью у маленьких подписчиков пользовался онлайн конкурс детских творческих работ «Креативный динозавр». Детям необходимо было разместить рисунок динозавра или поделку под хэштегом #Креативныйдинозавр. Было опубликовано более 1000 рисунков. Жюри отобрало 20 лучших, а уже голосованием среди подписчиков удалось отобрать троих победителей, которые получили ценные подарки.
В преддверие 75-летия победы в ВОВ музеем был запущен челлендж «Фронтовой путь моего деда». Здесь подписчикам необходимо было разместить на своей странице фото деда, прадеда, воевавшего на фронтах ВОВ. А также проследить по карте весь его фронтовой путь. К международному Дню музеев 18 мая была опубликована театрализованная онлайн экскурсия.
Ко дню семьи был запущен челлендж «Моя дружная семья» среди музейных работников. Необходимо было опубликовать семейное фото и разместить на личной странице под хэштегом #Моя дружная семья.
Ежедневно публиковали познавательные посты отдельными рубриками, среди которых рубрика «Любимые экспонаты рассказывают историю города», видеорубрика «По улицам старого Павлодара» в которых рассказывалась история появления улиц города. Ко дню Павлодара в онлайн формате прошел челлендж детского рисунка «Мой любимый город».
В онлайн формате публиковались правила поведения в условиях пандемии. В самом начале 2020 года у нас в музее должна была открыться выставка изобразительных галограмм. Выставка знакомит посетителей с голографическими изображениями раритетов Санкт-Петербургских музеев, с авторскими работами. Посетители имеют возможность ознакомиться с достижениями отечественной оптической науки в области голографии, позволяющими увидеть объёмные оптические копии шедевров, записанные на тонких стеклянных пластинках. Золото скифов, иконы XVI-XVIII вв., экспонаты Эрмитажа, музея Суворова, Этнографии, Военно-Морского музея, портреты людей и животных. Представлены также 2-х и 3-х ракурсные голограммы из США.
Весь карантин провела в Павлодаре уникальная выставка «ЕГИПЕТСКИЕ МУМИИ. У ИСТОКОВ ВРЕМЕН», приехавшая из Санкт-Петербурга. Но открыться она смогла лишь в сентябре, и проработала всего месяц. После чего она вновь была закрыта на карантин. Посетив выставку вы побываете на раскопках и, увидите как хоронили древних египтян в то время, когда еще не было фараонов. Постигнете секреты мумификации вместе с древнеегипетским жрецом в маске Бога Анубиса. Столкнетесь с опасными стражами, стерегущими несметные сокровища. Вы побываете при захоронении фараона Сети. Он покоится в золотом саркофаге в окружении многочисленных слуг потустороннего мира - ушебти.
Не суждено было открыться и еще одной выставке - «Заспиртованные чудеса» г. Санкт-Петербург. Выставка Российского императорского анатомического музея. Были представлены врождённые аномалии развития человека, последствия употребления алкоголя, наркотиков, курения и аномалии животных (неблагоприятное воздействие экологии). Имеющая историческую ценность (экспонатам от 70 до 270 лет), экспозиция интересна с точки зрения анатомии. В коллекции собраны уникальные образцы петербургской школы бальзамирования. Уникальные экспонаты выставки – двухголовая лисица, ястреб и куница с двумя туловищами.
Руководитель отдела экскурсионно-массовой работы Майба Н.В.
- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
Уважаемые читатели, спешим вас обрадовать новым номером нашего журнала. Для всех нас этот год был не простым. Мы все были вынуждены сидеть на карантине и экспозиция музея была закрыта для посетителей. Но вместе с тем, мы были очень активны в социальных сетях. Музей перешел на работу в дистанционном режиме.
Мультемедийные технологии давно вошли в нашу жизнь. В XXI веке инновации перестали быть предметом одних лишь научных изысканий и сделались чем-то бытовым и привычным. Высокие технологии все больше проникают не только в деловую сферу, но в культурное пространство.
Зима - период серьезных испытаний для многих птиц и зверей. К наступлению холодов многие из них готовятся заранее. Многим их них полезные навыки помогают пережить зимние месяцы.
Многие озера нашей области скрывают порой удивительные находки. Очень активно музей сотрудничает с Ассамблеей народа Казахстана. На базе нашего музея очень часто проходят различного рода мероприятия. Выступления разных национальностей показывают, что главная стратегия музея – это поддержка межнационального согласия.
В настоящее время наш музей собрал большую коллекцию старинных платков и шалей. Каждый экспонат этой коллекции – это не только красивый и редкий предмет, но и богатый научный материал по истории текстильной промышленности и декоративно-прикладному искусству.
Изучая историю отдельных экспонатов ВОВ, можно многое узнать о событиях и людях, их делах на пути к Победе. Чтобы экспонат музея рассказал историю, его надо внимательно рассмотреть, изучить, познакомиться с инструкцией.
В казахских орнаментах, как и в народных мифах и сказках, таятся смыслы и знаки, идущие из глубины веков. Некоторые из них были утрачены, а иные, передаваясь от поколения к поколению, народными мастерами и мастерицами, дошли до нас в своем первозданном виде.
Имя Чокана Чингисовича Валиханова по праву занимает почетное место в истории культуры и общественно-научной мысли в Казахстане. Этот выдающийся ученый и просветитель, предпринял целый ряд весьма плодотворных научных изысканий в области географии, истории, этнографии, фольклора народов Востока, и совершил сопряженные с огромными опасностями путешествия в загадочные, в то время, страны.
- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
Сағат тағаты таусылмас....
Бүгін музейдің таңғажайып, ерекше экспонаты - Мозер сағаты жайлы, яғни XVIII ғасырдағы швейцария сағаттары туралы ұсынамыз. Сағат өте талғампаз, кез-келген интерьердің атмосферасымен жақсы үйлеседі және тарихи дәуір мен уақыттың көрінісі. Сағаттар тарихы-ғылым мен техниканың жетілдірілуімен тығыз байланысты мәдениет тарихының ажырамас бөлігі. Біздің өмірімізді сағатсыз елестету мүмкін емес. Бірақ бір кездері адамдар оларсыз жасады. Алғашқы сағаттардың бірі-күн, су және құм сағаттары. Сағат тілінің бағыты "сағат тіліне қарсы" және сағат тіліне қарсы дөңгелек қозғалыс бағытын көрсету үшін қолданылады. Уақыт өлшемі-ежелгі дәуірдегі адамзаттың жаңалықтарының бірі. Уақытты өлшеуге болатындығы белгілі болған кезде адамдар сағатты ойлап тапты. Осылайша біз қол тигізуге, көруге, тіпті түсінуге болмайтын нәрсені өлшеуге үйрендік. Уақыттың тез өтетінін бәріміз білеміз. Біз уақытты басқара алмаймыз, бірақ уақытты есептей білуіміз керек, өйткені уақыт баға жетпес. Біз өмірде қанша бөлінетінімізді білмейміз, сондықтан біз әр сәтті, әр сәтті бағалап, әр күн мен сәттен ләззат алуға мүмкіндік беруіміз керек. Біздің музеймiздiң қоры ежелгі сағаттар топтамасының каталогын дайындады, ол негізгі экспозицияда және біздің керемет музейдің қор қоймаларында ұсынылған 70 - тен астам сақтау бірлігін қамтиды! Сіздерді біздің экспонаттармен танысып, олардың тарихымен таң қалдыруды күтеміз! Өлке тарихы бөлімінің маманы Батталова А.Н.
Часы еще идут ....
Сегодня я вам расскажу об удивительном, уникальном экспонате нашего музея о старинных, настенных часах "Мозер" - швейцарские часы XVIII века. Часы очень изящны, хорошо сочетаются с атмосферой любого интерьера и являются отражением исторической эпохи и времени. История часов - неотделимый фрагмент истории культуры, близко связанный с совершенствованием науки и техники. Невозможно представить нашу жизнь без часов. А ведь когда-то люди обходились без них. Одними из первых часов считаются солнечные, водяные и песочные часы. Направления движения стрелок часов "по часовой" и против часовой стрелки используются для указания направления кругового движения. Измерение времени является одним из открытий человечества древней эпохи. Когда стало понятным, что время можно измерить люди придумали часы. Таким образом, мы научились измерять то, что нельзя осязать, увидеть, даже понять. Все мы знаем, что время быстротечно. И мы не можем управлять временем, но рассчитывать время мы должны уметь, потому что время бесценно. Мы не знаем, сколько нам отведено в жизни, поэтому мы должны ценить каждый миг, каждое мгновенье и дать возможность себе радоваться каждому дню и моменту. Фондами нашего музея был подготовлен каталог «Коллекции старинных часов», он включает в себя более 70-ти единиц хранения, представленных в основной экспозиции и в фондохранилищах нашего великолепного музея. Ждём вас познакомиться с нашими экспонатами и удивить вас их историей! Специалист отдела История края Батталова А.Н.
- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
Құрметті қонақтар! Павлодар облысының бас санитарлық дәрігерінің қаулысына сәйкес, Павлодар облыстық тарихи-өлкетану музейі. Г.Н. Потанин, 2020 жылдың 9 қарашасынан бастап өз жұмысын белгісіз мерзімге тоқтатады. Келтірілген қолайсыздықтар үшін кешірім сұраймыз.
Уважаемые посетители! В соответствии с Постановлением Главного санитарного врача Павлодарской области, Павлодарский областной историко-краеведческий музей им. Г.Н. Потанина с 9 ноября 2020 года приостанавливает свою работу на неопределенный срок. Приносим свои извинения за доставленные неудобства.
- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
Қазақстан тарихындағы 2020 жыл басқа мерейтойлармен қатар – Ұлы Абайдың 175 жылдығы. ҚР Президенті Қ.Тоқаев айтқандай, «Біз Абай сияқты өз елімізді жақсы көруді үйренуіміз керек. Абайдың бай мұрасы қазақ ұлтының жаңа санасын қалыптастыруға қызмет етеді». Абай Құнанбаевтың 175 жылдық мерейтойын дайындау және мерекелеу бойынша Мемлекеттік комиссияның тапсырмаларын орындау аясында Павлодар қаласында Абайдың ескерткіші орнатылады.
Қаламыздың ортасында, көпшілік жиналып мемлекеттік мерекелерді,басқа да шараларды өткізетін орында, облыстық әкімдік ғимараты орналасқан алаңда Ұлы Абайдың ескерткіші бой көтереді. Ескерткіштің авторы - атақты мүсінші Нартов Асқар Маратұлы – ҚР суретшілер одағының мүшесі, Баянауылдағы Шакен Айманов ескерткішінің, басқа да көптеген ескерткіштердің авторы. Ескерткіш қоладан, ал тұғыры граниттан дайындалады, жалпы биіктігі 10 метрден асады.
Естай Беркімбайұлы атындағы Қалалық Мәдениет Сарайы алдында «Қорлан» әннің авторы, ұлы жерлесіміз, ақын, халық композиторы Естайдың ескерткіші орнатылады. Ескерткіштің авторы – атақты мүсінші Баярлин Азат Хамбетұлы, Майра Шамсутдинова ескерткішінің авторы.
2020 год в истории Казахстана – год 175-летия великого Абая. «Мы должны научиться любить страну, как Абай. Богатое наследие Абая служит формированию нового сознания казахской нации», — отметил Президент РК К.Токаев. В рамках исполнения поручения Государственной комиссии по подготовке и проведению 175-летнего юбилея Абая Кунанбаева будет установлен памятник. Это долгожданное событие - центр нашего города будет украшать памятник поэту, философу Абаю Кунанбаеву.
Автором памятника является скульптор Нартов Аскар Маратович – член союза художников РК, автор монумента Шакену Айманову в Баянауле, автор многих других монументов в РК. Памятник будет изготовлен из художественной бронзы, постамент исполнен из гранита, общая высота памятника с постаментом свыше 10 метров.
Памятник Абаю будет установлен в центре на площади напротив здания областного акимата. Это любимое место отдыха гостей города и горожан, где проводятся общественно-массовые мероприятия, приуроченные к государственным праздникам.
А перед зданием Городского Дворца культуры им. Естая Беркимбаева будет установлен памятник композитору, акыну Естаю, чья песня «Корлан» стала венцом творчества нашего земляка. Автор памятника – известный скульптор Баярлин Азат Хамбетович, автор памятника Майре Шамсутдиновой.
- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
1950 жылы В.А. Антошин ағаштан ойып жасаған жел диірменімен музейімізде таныса аласыз. Кішкентай пішінді ағаштан жасалған нобайы диірменнің құрылымының терең тарихына назар аудартады. Жел диірменінің қанаттары желдің қуатын пайдалану арқылы механикалық жұмысты реттейді. Жел диірмендерін дән – дақылды ұнтақтауға кең пайдаланған.
ХХ ғасырдың басындағы Павлодар қаласының көрінісін жел диірмендерісіз елестету мүмкін емес. Мысалы, 1910 жылы И.П. Тиссен Ертіс жағалауындағы Затон ауданында ұн диірменін салған. Қала шеңберінде 80 астам диірмен жұмыс істеген.
Бұл ерекше құрылымның жел арқылы жұмыс істейтіні баршаға мәлім. Жел диірмені жайлы айтқанда Мигель де Сервантес Сааведрдың Дон Кихот кейіпкерінің оларды алыптар түрінде елестетуі қиялымызды шарықтатады. Диірменнің ғажайып көрінісін біз Ван Гог, Клод Моне, В.А. Серов сияқты суретшілердің туындыларынан көреміз. Жел диірмені біздің музейіміздің көлемі кішкентай болса да, тарихы зор құнды жәдігері.
Историко-краеведческий музей познакомит вас с уникальным экспонатом «Ветряная мельница» выполненным столяром Антошиным В.А. в 1950 году. Глядя на маленький деревянный макет, мы углубляемся далеко в историю и вспоминаем устройство мельницы. Ветряная мельница выполняет механическую работу за счёт энергии ветра, улавливаемой крыльями мельницы. Наиболее известным применением ветряных мельниц является их использование для помола муки. В конце ХIXвека городской пейзаж Павлодара невозможно было представить без ветряных мельниц. Например, в 1910 году И.П. Тиссен построил не далеко от Иртыша в районе Затона мукомольную мельницу. К началу ХХ века в городе насчитывалось около 80 мельниц, которые буквально опоясывали город.
Эту оригинальную конструкцию с вращающимися на ветру винтами, знают все. Когда речь заходит о ветряных мельницах, сразу вспоминается знаменитый литературный герой Мигеля де Сервантеса Сааведра -Дон Кихот, в богатом воображении которого они предстали перед ним в виде великанов. Также мельницу мы можем увидеть в красивых пейзажах великих художников, таких как Ван Гог, Клод Моне, В.А. Серов и многих других. «Ветряная мельница» является ценным экспонатом нашего музея. Обладая не большим размером, но большой истроией мы снова и снова возвращаемся к началу возникновения этого сооружения.
- Информация о материале
- Автор: Павлодарский областной историко-краеведческий музейим. Г.Н.Потанина
Фотосүретші өлкетанушы, Г.Н. Потанин атындағы облыстық тарихи-өлкетану музейінің негізін құрышы және алғашқы директоры.
Вятск губерниясының Туманы елді мекенінде туып. 1899 ж. Павлодар қаласына көшіп келген. Омбының фотосүретшілер курсын бітіріп, 1905 ж. біздің қаламызда алғашқы фотоателье ашты. 1912 ж. бүкілрессейлік фото сайыста «Гран-при» сыйлығына ие болып, Орыс география қоғамының Батыс-Сібір бөлімінің корреспондент-мүшесі болып сайланды. 1928, 1930, 1940, 1952 жылдарда5ы облысымызда жүргізілген этнографиялық экспедицияларға қатысып, еліміздің мәнді оқиғаларына арналған фотокөрмелер үйымдастырып. «Қазақстанды зерттеу қоғамы» облыстық бөлімше жұмысына қызу араласты.
Фотограф-краевед, основатель и первый директор Областного историко-краеведческого музея им. Г.Н. Потанина.
Родился в деревне Туманы Вятской губернии (Кировская область, РФ), в Павлодар приехал в 1899 г. Окончив курсы фотографов в Омске, в 1905 году открыл первое фотоателье в нашем городе. В 1912 году получил первую награду «Гран-при» на Всероссийском фотоконкурсе, был избран членом-корреспондентом Западно-Сибирского отделения Русского географического общества. Принимал участие в этнографических экспедициях по Павлодарской области (1928, 1930, 1940, 1952 гг.), а также в организации фотовыставок, посвящённых знаменательным событиям страны. Активно сотрудничал в областном отделении «Общества изучения Казахстана». Все исторически значимые события, происходившие в эти годы в Павлодарском Прииртышье были отражены в его бесценных фотографиях.
